HRW: BM, Çin’in insanlığa karşı işlediği suçları ele almalı

İnsan Hakları İzleme Örgütü BM’ye, Doğu Türkistan’daki mevcut duruma ilişkin güncel rapor yayınlama ve sorumlulardan hesap sorulması için somut bir eylem planı sunma çağrısında bulundu.

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), 27 Ağustos 2024 tarihinde bir açıklama yayımlayarak, Çin hükumetinin Doğu Türkistan’da Uygur ve diğer Türk halkları üzerinde insanlığa karşı suçları işlemeye devam ettiğini bildirdi.

Açıklama, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiserliği’nin 31 Ağustos 2022’de Çin’in Doğu Türkistan’da insanlığa karşı suçlar işlemekte olduğunu belirten ve bu durumu kınayan raporunun ikinci yıldönümü yaklaşırken, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği ve BM üye ülkelerden Çin hükumetine karşı baskıyı artırmaları çağrısında bulunuyor.

KİTLESEL KEYFİ TUTUKLAMALAR VE DAHA FAZLASI

Açıklamada, Çin’in son yıllarda Doğu Türkistan’daki baskı eylemlerini artırdığı, bunlar arasında kitlesel keyfi tutuklamalar, işkence, katletme, kitlesel gözetim, kültürel ve dini baskı, ailelerin parçalanması, zorla çalıştırma, cinsel şiddet ve üreme hakları ihlallerinin bulunduğu belirtildi.

Öte yandan açıklamada, yüz binlerce Uygur ve diğer Türk kökenli Müslümanın hala keyfi olarak alıkonulduğu ve yurtdışında yaşayan kişilerin neredeyse tamamen aileleriyle iletişim kuramadığı ifade edildi. Birçok kişi, akrabalarının hala gözaltında, hapis veya hayatta olup olmadığını bilmediğini belirtti. Bazı aileler, tutuklanan yakınlarının hayatta olup olmadığını bile bilmiyor. Bazı kişiler serbest bırakılmış olsa da, polis tarafından sıkı gözetim altında ve hakları devamlı olarak kısıtlanıyor.

VOLKER TÜRK: SORUNLU YASA VE POLİTİKALAR YÜRÜRLÜKTE

Açıklamaya göre, 27 Ağustos 2024 tarihinde BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri (OHCHR) Volker Türk, Doğu Türkistan’da “birçok sorunlu yasa ve politikanın yürürlükte olduğunu” kabul etti ve ofisinin keyfi olarak gözaltında tutulanların serbest bırakılması ve kayıp olanların statülerinin ve nerede olduklarının açıklığa kavuşturulması için Çinli yetkililere baskı yapmaya devam ettiğini bildirdi.

BM’NİN GÜÇLÜ SOMUT ADIMLAR ATMASI GEREKİYOR

OHCHR komiserinin sözleri üzerine açıklamada, HRW Çin Programı Başkan Yardımcısı Wang Songlian’in “BM insan hakları komiseri, Uygurlara yönelik kötü niyetli baskılara yol açan ‘sorunlu yasa ve politikaların’ birçoğunun halen yürürlükte olduğunu kabul etti” ifadelerine yer verildi. Wang ayrıca “BM İnsan Hakları Ofisi’nin Doğu Türkistan’daki ihlallerin ‘insanlığa karşı suç teşkil edebileceği’ sonucuna vardığı raporun üzerinden iki yıl geçtikten sonra, ofisin bölgedeki mevcut duruma ilişkin bir güncelleme yayınlaması ve sorumlulardan hesap sorulması için somut bir eylem planı sunması gerekiyor” diye kaydetti.

BM üyesi devletlerin de raporun vahim sonuçlarını takip etme sorumluluğu olduğunu belirtilen açıklamada, “Doğu Türkistan’daki durumun 2022 yılında BM İnsan Hakları Konseyi’nin gündemine alınması için yapılan ve kıl payı kaybedilen girişimden bu yana, BM üye devletleri Uygurlara ve diğerlerine karşı işlenen suçlara karşı çok az kolektif eylemde bulundu” denildi.

Açıklamada, “İnsan Hakları Konseyi’nin 9 Eylül’de başlayacak oturumunda, tüm bölgelerden ülkeler ortak bir bildiri yayınlayarak BM Yüksek Komiseri’nden Doğu Türkistan’la ilgili bir güncelleme ve ciddi ihlallerden sorumlu olanların hesap vermesini sağlayacak somut öneriler talep etmelidir. Nihayetinde, 50’den fazla BM uzmanı ve dünyanın dört bir yanındaki yüzlerce hak grubunun tavsiye ettiği gibi, ülke genelindeki ciddi ihlallere yönelik Çin’e özgü bir soruşturma açılması için uzun süredir gecikmiş olan adımları atmalıdırlar” ifadeleri yer aldı.

“BM İnsan Hakları Ofisi ve dünyanın dört bir yanından hükümetler, Çin hükümetinin cezasız kalmasına karşı çıkmak için birlikte çalışmalıdır” diyen Wang “BM İnsan Hakları Komiseri, ne kadar güçlü olursa olsun hiçbir hükümetin bu tür ciddi uluslararası suçlardan yakasını kurtaramayacağını açıkça ifade etmelidir” ifadelerini kullandı.