Son 2 yılda tutulan ve tutuklanmış oldukları, sadece yurtdışındaki akrabaları ve tanıdıkları tarafından tespit edilebilen aydınların sayıları 300’ü aşkındır.
Genel durum ise Doğu Türkistan’da Toplama Kamplarına atılan milyonlarca Türk arasında çok sayıda aydınlar ve sanatçılar bulunmaktadır. Aydınların hemen hemen tamamı toplama kamplarına alınmış veya hapsedilmiş durumdadır.
Çin’in İstanbul Başkonsolosu, mayıs ayındaki bir konuşmasında toplama kamplarını “okul” diyerek savunmuş, oraya hapsedilenleri ise “beyni hastalanmış” olarak nitelendirmişti. video’ için tıklayın!
Başkonsolosun bahsettiği “beyni hastalanmış” kişilerin çoğu aşağıdaki gibi mesleğinin en iyileri, Çinceyi Çinli gibi bilmelerinin dışında birkaç yabancı dil bilen aydınlardır.
Aşağıda tutuklanmış olduğu tespit edilebilen aydınlar ve sanatçılar mesleklerine göre listelenmiştir:
TIBBİ ARAŞTIRMACILAR VE DOKTORLAR
- Halmurat Ghofur, (M) Sincan Tıp Üniversitesi Eski Rektörü, Özerk bölge tıp denetim bürosu başkanı, hekim, PhD
- Abbas Es’et, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’nde Öğretim Üyesi, hekim, PhD
- Nurmemet, Emet (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü Başkanı., Sincan Tıp Üniversitesi, PhD
- Enver Tohti, (M) Uygur Geleneksel Tıp Bölümü’nde Öğretim Üyesi, Sincan Tıp Üniversitesi
- Alim Pettar, (M) Sincan Tıp Üniversitesi‘nde Öğretim Üyesi, hekim, PhD
- Perhat Behti, (M) Sincan Tıp Üniversitesi’ne bağlı hastane rektör yardımcısı
- Abduqeyyum Tevekkül, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
- Enwer Abdukérim, (M) Hekim, Kaşgar Bölge Halk Hastanesi
- Hüsen Hesen (M) Hekim, Kucha Uygur Tıp Hastanesi
- Ebeydulla Hesen (M) Hekim, Uygur Özerk Bölgesi Uygur Tıp Hastanesi
- Tahir Hesen (M), hekim, Kucha halk hastanesi
- Nejibulla Ablat (M) Kardiyolog, Kaşgar No: 2 Halk Hastanesi.
- Dolqun Tursun (M), Uygur Özerk Bölgesi Önleyici tıp bölümü.
- İlham İmam (M), Tıb uzmanı, Uygur Özerk Bölgesi Tıp Üniversitesi Hastanesi
- Gülshen Abbas (F) doktor Uygur Özerk Bölgesi… Hastane
- Abdurehimjan Emet (M), Hekim, Uygur Özerk Bölgesi Uygur Geleneksel Tıp Hastanesi
ÜNİVERSİTE ÖĞRETİM GÖREVLİLERİ
- Erkin Abdurehim (Oğuz), (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, emekli
- Metréhim Hacı, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
- Enver ismail, (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi
- Enver Qadir, (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi
- Gülnaz Obul, (F) Profesör, Kaşgar Üniversitesi
- Erkin Ömer, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi, okul müdürü
- Mukhter abdughopur, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
- Qurban Osman, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
- Ablajan abdubaqi, (M) Profesör, Kaşgar Üniversitesi; sandalye, matematik bölümü
- Rahile dawut, (F) Profesör, Sincan Üniversitesi; PhD
- Arslan Abdulla, (M) eski dekan, Filoloji Enstitüsü, Sincan Üniversitesi; Profesör; Uygur Özerk Bölgesi Hükümet kültür danışmanları ofisi başkanı
- Abdukérim Rahman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
- Gheyretjan Osman, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi
- Taşpolat Téyip, (M) Profesör, Sincan Üniversitesi Rektörü
- Alim Ehet, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi; Uighursoft programları setinin yazılımcısı
- Dilmurat Tursun, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Batur Eysa, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Rehim Rehmitulla, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Erkin İmirbaqi, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Nurbiye Yadikar, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Nebijan Hebibulla, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Asiye Muhemmedsalih, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Abdusalam ablimit, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi
- Abdubesir Şuküri, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Filoloji Enstitüsü Dekanı
- Abduqadir Celaleddin, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; Şair,
- Jemile Saqi, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Eğitim Enstitüsü, PhD; Abduqadir Celaleddin’in eşi
- Yunus Ebeydulla, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi
- Ababekri Abdureşit, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
- Nur‘eli Şahyaqup, (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
- Nurmuhemmet Ömer (Uçqun), (M) Öğretim Üyesi, Sincan Normal Üniversitesi, PhD
- Kamil Metréhim, (M), Profesör, Ürümçi meslek Üniversitesi Pedagojik Enstitüsü dekanı.
- Arzugül Taşpolat, (F) Öğretim Üyesi, Sincan Mühendislik Enstitüsü; Eşi Ekrem Tursun ile birlikte tutuklandı
- Zulpiqar Barat (özbash), (M) Öğretim Üyesi, Sincan Üniversitesi; PhD
- Nijat Ablimit, (M) Öğretim Üyesi, Kaşgar Üniversitesi
- Dilmurat Ghofur, (M) Rektör yardımcısı, Sincan Üniversitesi
- Abdurehim Rahman, (M) Doçent, Sincan Üniversitesi; PhD; Ruqiye Osman‘ın Eşi
- Ruqiye Osman, (F) Sincan Üniversitesi Kütüphanesi yöneticilerinden; Abdurehim Rahman‘ın eşi
- İmam, Muhammet (M), Personel Sincan Üniversitesi’nin bilgisayar merkezi.
- Veli Barat, (M) Sincan Üniversitesi Eski Rektörü.
- Mutellip Sidiq Qahiri (M) Doçent, Kaşgar Üniversitesi.
- Enver Sidiq (M), fizik öğretim üyesi, Sincan Normal Üniversitesi
- Nijat Sopi, (M) Profesör, İli Pedagojik Enstitüsü; PhD; Edebiyat bölümü başkanı
- Barat Tursunbaqi, (M) eski rektör, Hotan Öğretmenler Koleji
- Ablet Abdurishit (Berqi), (M) Doçent, Sincan Eğitim Enstitüsü; PhD; Şair
- Halmurat Eysajan, (M) Öğretim Üyesi, İli Pedagojik Enstitüsü
- Ömerjan Nuri, (M) Öğretim Üyesi, Hotan Öğretmenler Yüksekokulu
- Azat Sultan, (M) Uygur Özerk Bölgesi edebiyat ve sanatçılar birliği başkanı; Sincan Yazarlar Derneği başkanı; Profesör; Edebiyat Araştırmacısı
- Gulazat Tursun (F) profesör, Law school Xinjiang Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İnsan hakları uzmanı.
- Kerimjan Abdurehim (M), profesör, Şair, Kaşgar Üniversitesi
- Adil Ghappar (M), profesör, Xinjiang Eğitim Üniversite.
- Juret Dölet (M), Öğrenci İşleri Daire Başkanı, Hoten Öğretmenler Yüksekokulu
LİSE ve ORTA OKUL ÖĞRETMENLERİ
- Ablajan Memet, (M) Konisheher 1 no’lu lise.
- Ehmetjan Cüme (M), Konisheher 1 no’lu lise
- Sajidigul Ayup (F) Konisheher 1 no’lu lise.
- Abla Memet (M) Kucha 1 no’lu lise Eski Müdürü, 2017 ‘de kimya’ da reworded.
- Niyaz İmin, (M) eski öğretmen, Kucha Nahiye 1 no’lu Ortaokulu
- Ekrem İslam, (M) Müdür Yardımcısı, Sanji şehir 3 no’lu ortaokulu
- Dilraba Kamil, (F) Öğretmen, Ürümçi 92 no’lu Ortaokulu
- Tursunjan Hézim, (M) Öğretmen, Aqsu 1 no’lu Ortaokulu
- Ablet Şemsi, (M) Öğretmen, Kucha Nahiye İshkhala Beldesi ortaokulu
- Adil Tursun, (M) Müdür Yardımcısı, kıdemli öğretmen, Kaşgar eski şehir Nahiye 1 no’lu Ortaokulu; Ulusal düzey araştırmacı
- Shahip Abdusalam (Nurbeg), (M) Öğretmen, Kelpin nahiye, 1 no’lu Ortaokulu; Şair
- Zöhre Niyaz (Sayramiye), (F) Öğretmen, Bay Nahiye Sayram Beldesi Ortaokulu; Şair
- Turdi Tuniyaz, (M) Ürümçi şehir tecrübe ortaokulu eski müdürü
- Alim yawa, (M) eski Öğretmen, Peyzawat Nahiye Güllük Beldesi ortaokulu; Şair
- İlham Tahir, (M) Öğretmen (ihraç), Kaşgar Üniversitesi‘ne bağlı orta okul ; Tahir Talip’in oğlu
GAZETECİLER, EDİTÖRLER VE YAYINCILAR
- Ablikim Hesen, (M) Sincan gençlik Yayınları Uygur Bölümü Başkanı ve kıdemli editör
- Yalqun rozi, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları,
- Kadir Arslan, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
- Mahibeder Mehmut, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
- Ayshem Peyzulla, (F) Editör, Sincan eğitim Yayınları
- Tahir Nasır, (M) eski baş editör, Sincan eğitim Yayınları; Uygur Özerk Bölgesi halk hükümeti eğitim müfettişi
- Vahitcan Osman, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları, Şair
- Erkin Muhemmet, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
- Ekber Siracidin, (M) Editör, Sincan eğitim Yayınları
- Yasin Zilal, (M) baş editör, “Tarım” dergisi; Şair
- Abdurakhman Ebey, (M) kıdemli editör, Sincan Halk Yayınları Müdürü.
- Ehmetjan Mömin (Tarimi), (M) Kıdemli Editör, Sincan halk Yayınları
- Qurban Mamut, (M) eski baş editör, “Sincan Medeniyeti” dergisi
- İlham weli, (M) kıdemli editör, “Sincan Gazetesi” Uygur Editör Bölümü başkanı
- Mirkamil Ablimit, (M) Başkan Yardımcısı, kıdemli editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
- Memtimin Obul, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
- Cur‘et Hacı, (M) Editör, “Sincan gazetesi” Uygur Editör Bölümü
- Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
- Abdurehim Abdulla, (M) Kıdemli Editör, Sincan Görsel İşitsel Yayınları; Şair
- Enver Qutluq (nezeri), (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şair
- Qeyser qéyyum, (M) baş editör, “Edebi Tercümeler” Dergisi (toplama kampına götürülmek için polis geldiğinden ofisinin bulunduğu sekizinci kattan atladı.)
- Mirzahit kérimi, (M) eski editör (emekli), Kaşgar Uygur Yayınları; Yazar
- Mehmutcan Hoca (Ümidvar), (M) Editör, “Sincan gençliği” dergisi; Şair
- Ablacan Siyit, (M) baş editör yarıdmcısı, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları
- Osman Zunun, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur yayınları, emekli
- Abliz Ömer, (M) eski baş editör, kıdemli editör, Kaşgar Uygur Yayınları, emekli
- Osman Ehet (M) müzik editörü, Karluk Elektronik şirketi
- Erkin İbrahim (Peyda) yayıncı, Ögen yayıncılık şirketinin CEO‘su.
- Chimengül Avut, (F) Kıdemli Editör, Kaşgar Uygur yayıncılar; Şair
- Tahir Talip, (M) Kıdemli Editör, “Kaşgar Gazetesi” Şair
- Halide israil, (F) Editör, “Sincan gazetesi” emekli; Yazar
- Méhrigül Tahir, (F) Öğretim Üyesi, Kaşgar okulöncesi eğitim koleji; Tahir Talip‘in kızı
- Abdurahman Abdurehim (M) Kaşgar Uygur Yayınları, editör
- Memetjan Abliz Böriyar (M), Kaşgar Uygur Yayınlar, editör, Yazar
- Memet Sidiq (M), Kaşgar Uygur Yayınları
- Anargul Hekim, (F), Kaşgar Uygur Yayınları
- Guzelnur Qasim (F), Kaşgar Uygur Yayınları
- Mahinur Hamut, (F) Kaşgar Uygur Yayınları
- Erkin Emet (M), Kaşgar Uygur Yayınları Başkanı
- Emrulla Enwer (M) Kaşgar Uygur Yayınları
ŞAİRLER, YAZARLAR VE ALİMLER
- Perhat Tursun, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi halk sanat merkezi; PhD; yazar, Şair
- Abbas Moniyaz, (M) profesyonel yazar, Uygur Özerk Bölgesi Yazarlar Derneği
- Muhter Helil Buğra (M), Şair, Uygur Özerk Bölgesi TV istasyonu
- İdris Nurulla, (M) bağımsız çevirmen, Şair
- Qasimjan Osman (Gazi), (M) devlet memuru, Peyzawat Nahiye parti komitesi propaganda bölümü; Şair
- Yasinjan Sadiq (Çoğlan) (M) yazar, Uygur Özerk Bölgesi Yazarlar Derneği
- Osman Hoşur (M), yazar, Uygurca Ders Kitabı hazırlayıcılarından
- Memet Emet Çopani (M), yazar, Şair
- Ibrahim Alptekin (M) poet, Yayıncı, Artush
- Abduqadir Cüme, (M) bağımsız çevirmen, Şair
- Nezire Muhemmed Salih, (F) bağımsız yazar; Adiljan Tuniyaz’in eşi; Muhemmed Salih hajim’in kızı
- Muhemmed Salih hajim, (M) Araştırmacı, Milletler Araştırma Enstitüsü, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi, emekli; Kuran’ı Uygurcaya çeviren dini alim ve çevirmen; 84 yaşında bir kampta öldü; Nezire Muhemmed salih’in babası
- Memetéli Abdurehim, (M) Dil kurumu eski başkanı, emekli
- Tahir Abduveli, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
- Alimjan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
- Nailcan Turğan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi dil kurumu
- Küreş Tahir, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Tahir Talip’in oğlu
- Abdurazaq Sayım, (M) Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Başkan Yardımcısı; kıdemli araştırmacı
- Gheyret Abdurahman, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi Dil Enstitüsü başkan yardımcısı
- Abduqéyum Mijit, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi etnik kültür Araştırma Enstitüsü.
- Sajide Tursun (F) Almanya Gottingen Max Planck Enstitüsü’nde Dini Çeşitlilik Çalışması konusunda PhD sonrası araştırmacısı.
- Abbas Burhan, (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi eğitim bölümü; Ürümçi şehir 10 ilköğretim okulu müdür yardımcısı.
- Ablimit, (M) Uygur klasik edebiyatı bağımsız araştırmacı; PhD
- Gulbahar Eziz, Writer, poet, Avukat.
- Adiljan Tuniyaz, (M) eski personel, Sincan halk radyo istasyonu; Şair; Nezire Muhemmed Salih’in Eşi
- Dilmurat Tursun (M) Araştırmacı, Ürümçi belediye eğitim bölümü,
- Adil Rişit (M) Araştırmacı, Uygur Özerk Bölgesi eğitim Yayınları
- Tursunjan Muhemmet (Marşal), web sitesi editörü, yazar
- Tursunbeg Yasin (M), Bloger, Yazar
- Tuniyaz Osman (M), Yazar, 41/5000
- Eski Hakim, Aksu Sismoloji Bölümü.
- Omerjan Hesen (Bozqir) Yazar, Tercüman, Bloger, Aksu Ormancılık Bölümü
- Tursuncan Emet (M), Gulca, Şair ve Bestekar
SANATÇI, AKTÖR, YÖNETMEN, ORGANİZATÖR, ŞARKICILAR
- Mehmutcan Sidiq, (M) yönetmen, Sincan televizyon istasyonu
- Ehmetcan Metrozi, (M) Teknisyeni, Sincan televizyon istasyonu
- Qeyyum Muhemmet, (M) Doçent, Sincan Sanat Enstitüsü; aktör; sunucu; Aynur Taş‘in Eşi
- Aynur Taş, (F) Ürumçi Halk radyo istasyonu, sağlık nedeniyle emekli; Qéyyum muhemmet’in eşi
- Erkin Tursun, (M) Editör, yönetmen, ili televizyon istasyonu
- Eset Éziz (M) Ürümçi Halk radyo istasyonu Uygur Editör Bölümü başkanı
- Zulpiqar Köreş, (M) Editör, Sincan televizyon istasyonu; Şarkıcı
- Abdurehim Heyit (M) Ozan
- Zulpiqar Köreş (M) sunucu, Uygur Özerk Bölge TV istasyonu
- Reshide Dawut (F) şarkıcı, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
- Adil Micit (M) komedyen, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
- Senever Tursun (F) şarkıcı, Uygur Özerk Bölge tiyatrosu
- Gulşen Memettursun, sunucu, Uygur Özerk Bölge TV istasyonu
- Ablet Zeydın (M) Uygur Özerk Bölgesi TV istasyonu, editör
- Peride Mamut (M), Şarkıcı, aktör
- Zahirshah Ablimit (M) şarkıcı
- Ablajan Awut Ayup (M) Şarkıcı
- Memetjan Abduqadir (M) Şarkıcı, aktör
- Mahire Yusup (F) Şarkıcı, Ürümçi Şarkı ve Dans Topluluğu
- Adiljan Hamut (M) Kameraman, Sincan Izgil Film & TV şirketi
BİLGİSAYAR MÜHENDİSLERİ
- Qeyser Abdukerim (M), bilgisayar mühendisi, Şair.
- Metyasin Metqurban (M) Bilkan Elektronik şirketi, CEO, bilgisayar mühendisi
- Perhat Zahir (M) Bilgisayar mühendisi
- Abdurahman Memetabla (M) Bilgisayar mühendisi, CEO, Ravanyol elektronik şirketi.
- Nurshat (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik şirketi
- Abletjan İsmail (M), Yeltapan programının yazılımcısı, Uygur Özerk Bölgesi devlet web sitesi ts‘nin mühendisi.
- Sirajidin Qarluq (M), Qarluq electronic, co, ltd,
- Amannisa Qemirdin (F) muhasebeci, Karluk Elektronik,
- Reyhangul Mehmut (F) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
- Yusup Ehmet (M) grafik tasarımcısı, Karluk Elektronik
- Emetjan, (M) qutlan elektronik şirketi, bilgisayar mühendisi
- Muhtar Rozi, (M) Bilgisayar uzmanı; programcı
- Ekber Eset (M) Web Sitesi Tasarımcısı, CEO, bagdax elektronik
- Dilşat Perhat (Ataman), (M) “Diyarim” Web sitesinin kurucusu
FOTOĞRAFÇI ve RESSAMLAR
- Nicat Memtimin, (M) Kaşgar belediye bilgi ofisi çalışanı; fotoğrafçı
- Mutellipcan Memtimin, (M) “Kaşgar Beyaz At fotoğraf stüdyosu”nun sahibi; fotoğrafçı
- Ablikimjan (M), Tasarımcı, Kashgar Eğitim Öncesi Eğitim Yüksekokulu
DİĞER
- Ablimit Ablikim, (M) Yüksek Lisans öğrenci, Şangay Sanat Enstitüsü
- Arzugül Abdurehim, (F) Japonya’da Yüksek lisans yapmıştı.
- Abdureşit İmin (M) Uygur Özerk Bölgesi Tarım Bakanlığı
- Gülbahar Éziz, (F) devlet memuru, Uygur Özerk Bölgesi cezaevi yönetim ofisi; psikoloji danışmanı, avukat
- Ghalip Rahman, (M) Ürümçi Belediye Mahkemesi Başkan Yardımcısı, hâkim.
Ek: Doğu Türkistan‘daki diğer azınlık milletlerden hapsedilmiş aydınlar
- Qabilqan Sadiq, (M) Editör, Sincan eğitim yayınları; Kırgız
- Esqer junus, (M) Araştırmacı, Sincan Sosyal Bilimler Akademisi; Kırgız
- Hörmetjan Abdurahman (Fikret), (M) Profesör, Sincan Üniversitesi; Özbek
- Mambet Turdi, (M) Profesör, Sincan Normal Üniversitesi; edebiyat eleştirmeni; Kırgız
- Abdurahman Eziz (M) Yazar, Ermudun, Yengisheher, Kashgar, Kyrgiz
Not: 1. Bu liste, yurt dışındaki Uygur diasporası tarafından tespit edilebilmiş olan tanınmış Uygur aydınlarından oluşuyor. Listedeki bazı kişiler Özgür Asya Radyosu (Radio Free Asya) tarafından tespit edilmiştir. Ayrıca bir kısım güvenilir kaynaklardan da doğrulanmıştır.
- listeyi incelerken Çin hükumetinin Doğu Türkistan uyguladığı bilgi ablukaları göz önünde bulundurulmuştur. Burada listelenen şahıslar hakkında daha fazla bilgi derleme ve diğer gözaltına alınan aydınlar için güncel bilgiler eklenecektir.
- Gözaltına alınan aydınların belirtilen sayıyı büyük ölçüde aştığı biliniyor.
Liste ile ilgili ayrıntılı bilgiler için Abduwali Ayup ile iletişime geçiniz.
Yenilenmiş liste (İngilizce)
Çin’in İstanbul Başkonsolosunun toplama kampları ve hapsedilenlerle ilgili savunması:
https://youtube.com/watch?v=wJdYrMMf2Ys
İlk yorum yapan siz olun