Kanada’nın Uygurları mülteci olarak yerleştirme kararı somut sonuçlar vermeye başladı

Kanada’nın 10.000 Uygur mültecisini ülkeye yerleştirme kararı somut sonuçlar vermeye başladı. Devlet korumasından mahrum kalan birçok Uygur, şimdi Kanada’ya aşama aşama yerleştirilmeye başlanıyor.

Çin, Doğu Türkistan’da baskılarını artırarak, Uygurlara karşı soykırım olarak tanınan bir saldırıyı başlattığından beri, on binlerce Uygur ve diğer Türkî halklardan bireyler, vatanlarını terk etmek zorunda kaldı ve bunların birçoğu farklı ülkelerde devlet koruması olmadan yaşamaya devam ediyor. Bu kişiler, Çin’in ulus ötesi baskı tehdidi altında ve Çin’e geri gönderilme riskiyle karşı karşıya kalmaktadır.

Bu zor duruma karşılık olarak, Kanada Parlamentosu, 1 Şubat 2023’te oybirliğiyle M-62 sayılı Teklif’i kabul etti. Bu teklif, dünyada barınacak yer bulamayan 10.000 Uygur ve Doğu Türkistanlı diğer Türk halklarının yerleştirilmesini ve sığınma hakkı elde etmelerini kolaylaştırmayı amaçlıyordu. Kanada hükümeti, bu kararı resmi olarak Mayıs 2024’te uygulamaya koydu.

M-62 teklifinin ilk somut sonucu, 5 Aralık 2024’te Malezya’dan gelen ilk Uygur mültecisinin Kanada’ya başarıyla yerleştirilmesiyle gerçekleşti. Ayrıca, Tayland’da on yıldan fazla bir süre boyunca gözaltında tutulan üç Uygur, aynı program kapsamında kurtarılarak Kanada’ya getirildi.

Kararın en belirgin etkisi, Nisan 2025’te görülmeye başlandı. Türkiye dahil, birçok ülkede yaşayan ve devlet koruması sağlanmayan Uygurlar, Kanada’ya sistematik ve geniş çaplı bir şekilde yerleştirilmeye başlandı. Nisan ayından itibaren, yüzlerce Uygur mültecinin bu süreç kapsamında Kanada’ya geldiği tahmin edilmektedir.

Kanada’da Uygurların yerleştirilmesi fikrinin ardındaki önemli figürlerden biri ve teklifin önerilmesinden uygulamasına kadar süreci yakından takip eden kişi, Uygur Hakları Savunuculuğu Projesi (URAP) Başkanı Mehmet Tohti’dir. Tohti, sosyal medyada bu gelişmeyi şu şekilde değerlendirdi:

“Kanada, Uygurlar için bir umut kaynağı olmaya devam edecek—sönmüş ocakların, onların çaresizce ihtiyaç duyduğu fırsatlarla yeniden uluşabileceği (yeniden birleşebileceği!?) bir yer olacak. Devlet korumasından eksik bırakılmış, terk edilmiş, fırsatçılar ve insan kaçakçıları tarafından her gün mağdur edilen sıkışmış Uygur mültecileri için son bir yaşam hattı ve destek direği olarak kalacak.”

Kidemli Uygur aktivisti ve İlham Tohti İnisiyatifi’nin kurucu başkanı Enver Can, Uyghur Haber’e yaptığı açıklamada bu gelişmelerden duyduğu memnuniyeti ifade etti. “Kanada’nın binlerce Uygur mültecisi kabul etme kararını tebrik ediyor ve bu süreçte yer alan tüm kişilerin, özellikle de Sayın Mehmet Tohti’nin yorulmak bilmeyen çalışmalarını takdir ediyoruz,” dedi.

Can ayrıca, Türkiye’nin de daha önce Uygur mültecilerini kabul ettiğini hatırlatarak şunları söyledi:

“Öte yandan, Türkiye’nin 1950’lerin başında ve 1965-1967 yılları arasında dünya genelinde ilk kez binlerce Uygur ve Kazak mülteciye barınak sunduğunu hatırlatmak isterim. Şu anda Türkiye’de 50.000’den fazla Uygur mülteci yaşamaktadır. 1967 yılının kasım ayının başında Ankara’ya uçakla getirilen bir Uygur mülteci olarak, Türklerin sıcak karşılamasını ve hükümetin sunduğu barınma imkânlarını yarım yüzyıldan fazla bir süre önce hatırlıyorum.”

M-62 Teklifi Nedir?

M-62 Teklifi, Kanada Liberal Parti Milletvekili Sameer Zuberi tarafından önerildi ve 1 Şubat 2023’te Kanada Parlamentosu tarafından oybirliğiyle kabul edildi. Teklif, Kanada hükümetinden, 2024 yılından itibaren iki yıl boyunca 10.000 Uygur ve diğer Türkî Müslüman mültecinin yerleştirilmesini talep etmektedir. Bu teklif, 22 Şubat 2021’de Kanada Parlamentosu tarafından kabul edilen, Çin’in Uygurlara yönelik muamelesinin soykırım olarak tanındığı kararın üzerine inşa edilmiş olup, Çin hükümetinin zulmünden kaçanlar için güvenli bir sığınak sağlanmasının acil bir ihtiyaç olduğunu vurgulamaktadır.