UNESCO konferansında Çin baskısı: Uygurlara karşı soykırım politikalarında rolü olan iFlytek’in bile katıldığı etkinlikte, Uygur dilbilimci Abduveli Ayup’un sunumu son anda iptal edildi.
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü’nün (UNESCO) Paris’teki merkezinde düzenlenen 2. Uluslararası Herkes için Dil Teknolojileri Konferansı (LT4ALL 2025), tanınmış Uygur dilbilimci ve insan hakları savunucusu Abduweli Ayup’un sunumunun aniden iptal edilmesiyle tepki çekti. Bu iptal kararında Çin’in baskısının etkili olduğuna inanılıyor.
Ayup, UNESCO’nun merkezinde düzenlenen konferansa 10 dakikalık bir konuşma yapmak ve panelist olarak katılmak üzere davet edilmişti. Ancak, 25 Şubat’taki konuşmasından saatler önce aldığı bir e-postayla sunumunun iptal edildiği bildirildi. Organizatörler, kararın kontrol dışı olduğunu ve ayrıntı veremeyeceklerini söyledi.
Kansas Üniversitesi dilbilimi mezunu olan Ayup, 2011’de Çin’e dönerek Uygurca okullar açtı ancak 2013’te tutuklandı ve 15 ay boyunca işkence gördü. 2015’te Türkiye’ye, 2019’da ise Norveç’e sığındı ve burada Çin’in Uygur kültürüne yönelik baskılarını belgelemek amacıyla UyghurYar’i kurdu. Çalışmaları 2024 Dil Hakları Savunucuları Ödülü ile tanındı.
Çin’in Doğu Türkistan’daki “çift dilli eğitim” politikası başlangıçta iki dilde eğitim vaat etmiş, ancak 2017’den itibaren Uygurca eğitime yasaklar getirilmişti. Ayup, sunumu iptal edilmesine rağmen konferansa katılarak Çinli temsilcilere bu yasakları doğrudan sordu ancak yanıt alamadı.
UNESCO ÇİN’İN AZINLIK DİLLERİNİ YOK ETMESİNİ AKLAMAYA İZİN VERDİ
Çinli sunucular arasına iFlytek firmasının bir temsilcisi yer alıyordu. 2016’dan bu yana Uygurlara karşı teknolojik gözetim sistemlerine teknolojik destek sağlayan Çin merkezli iFlytek, İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, bölgedeki kitlesel gözetim için ulusal bir veri tabanı kurmak üzere güvenlik birimleriyle ortaklık yaptı. ABD, 2019’da iFlytek’e Uygurlara yönelik baskılara yardımcı olan “ileri teknoloji gözetim” faaliyetleri nedeniyle yaptırım uygulamıştı.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden Maya Wang da iFlytek’in konferanstaki varlığına dikkat çekerek, “UNESCO, Çin’in azınlık dillerini yok etmesini aklamasına izin verdi,” diye yazdı.
AYUP’U KONFERANS BOYUNCA ÇİNLİLER TAKİP ETTİ, VİDEOSUNU ÇEKTİ
VOA’ya konuşan Ayup, konferans boyunca kendisini izleyen kimliği belirsiz bir Çinli tarafından videoya alındığını söyledi. Oturumun ardından bazı Çinli delegelerin kendisine yaklaşıp neden Mandarin Çince yerine İngilizce konuştuğunu ve ailesinin nerede olduğunu sorduğunu anlatan Ayup, kardeşi ve kız kardeşinin Çin’deki kamplarda tutulduğunu belirtince, delegelerin onları “terörist” olarak nitelendirdiğini aktardı.
UNESCO, iptalin “kaotik” planlama nedeniyle gerçekleştiğini savundu ve Ayup’un diğer oturumlarda serbestçe konuşabildiğini belirtti. Ancak Ayup, bu açıklamayı reddederek Çin’in baskısı nedeniyle platformunun kısıtlandığını ileri sürdü.
Eski Dünya Uygur Kongresi Başkanı Dolkun İsa da sosyal medya platformu X üzerinden Ayup’un sunumunun “son dakika iptali”ni kınadı ve bu kararın “Çin’in çıkarlarına hizmet eder göründüğünü” belirtti.
Uygur Haber kaynağını belirtmeyi unutmayın!
İlk yorum yapan siz olun