Çin, Airbus’ın gölgesinde: C919 ve teknoloji kopyalama tartışması

Mehmet Emin Hazret

Sessiz Yükseliş ve Gölgeli Sorular

2025’e doğru ilerlerken, Çin’in havacılık endüstrisindeki yükselişi, yalnızca teknik bir başarı değil, aynı zamanda ciddi etik ve jeopolitik tartışmaları da beraberinde getiriyor. Fransa’nın saygın ekonomi dergisi Capital, COMAC’ın C919 model uçağının Airbus A320 ile olan çarpıcı benzerliğine dikkat çekti. Çin’in “kopyalama ve taklit” yoluyla teknoloji transferi stratejisinin yeni bir perdesi mi açılıyor?

COMAC C919: Ulusal Gurur mu, Kopyalanmış Teknoloji mi?

COMAC’ın C919 modeli, Çin için sadece bir yolcu uçağı değil, aynı zamanda “ulusal gurur”un sembolü olarak lanse ediliyor. Şu ana kadar 300’ü aşkın sipariş alan uçak, 2023 ve 2024 yıllarında toplam 14 adet teslim edildi. Ancak teknik uzmanlar, bu uçağın Airbus A320 ile olan benzerliğine vurgu yapıyor. Kokpit tasarımından motor yerleşimine, kabin yapısından elektronik sistemlere kadar pek çok unsur birebir ya da çok yakın benzerlikler taşıyor.

Kritik Soru: Airbus A320 Kayboldu mu?

2000’lerin başında Airbus’ın Pekin’e sattığı A320 modellerinden birinin “gizemli bir şekilde” ortadan kaybolduğu iddia ediliyor. Eski Airbus yöneticisi Patrick Devaux, bu uçağın tamamen sökülerek kopyalandığını ileri sürdü. Airbus, Çin pazarındaki varlığını korumak için bu konuda resmi bir açıklama yapmadı ancak Avrupalı uzmanlar, bu “kaybolma” olayını teknoloji kopyalamanın kritik bir adımı olarak yorumluyor.

Çin’in Teknoloji Kopyalama Geçmişi: Havacılıkla Sınırlı Değil

Bu olay, Çin’in daha önce başka alanlarda da benzer yöntemlerle Batı teknolojisini kopyalama stratejisini hatırlatıyor:

Telekomünikasyon: Huawei ve ZTE gibi devler, başlangıçta Batı patentlerini birebir kopyalayarak gelişti. ABD ve Avrupa, bu firmaların fikrî mülkiyet ihlali yaptığını belirterek yaptırımlar uyguladı.

Otomotiv: BYD, Chery ve Geely gibi firmalar, ilk nesil modellerinde Batı tasarımlarını birebir kullandı. Tesla’nın Çinli rakipleri, yazılım ve pil teknolojilerinde benzer stratejiler izledi.

Silah Sistemleri: J-20 av uçağının Amerikan F-22 Raptor’ına olan benzerliği uzun yıllardır tartışma konusu. Stealth kaplama ve radar teknolojileri bile birebir benzerlikler taşıyor.

Avrupa Uçuş Sertifikası: Son Engel

COMAC’ın önündeki en kritik engel, Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı’ndan (EASA) uçuş izni almak. Bu izin 3 ila 6 yıl sürebilir. Ancak COMAC, bu süreyi beklerken iç pazarda hızla yayılıyor ve Asya pazarlarında da varlığını artırmaya başladı.

Sonuç: Teknoloji Transferi mi, Stratejik Hırs mı?

C919 vakası, Çin’in yalnızca bir teknoloji ithalatçısı olmadığını, aynı zamanda Batı’nın bilgi birikimini sistematik olarak içselleştirip kendi lehine kullanabildiğini gösteriyor. Avrupa ve ABD, bu “sessiz teknoloji savaşını” çoktan ciddiye almaya başladı bile.

Ancak sorular şu: COMAC gibi firmalar, inovasyonun önüne geçen birer “kopya merkezi” mi? Yoksa bu, şu ana dek Batı’nın tekelinde olan havacılığın doğuya kaymasının ilk sinyalleri mi?

Zaman gösterecek!