Uygurları Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası tedarik zincirleri üzerinden deliniyor

ABD’nin Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası’na rağmen Vans ve The North Face gibi şirketler, zorla çalıştırılan Uygur işçilerle bağlantılı ayakkabıları Vietnam üzerinden yönlendirerek küresel pazarlara ulaştırmaya devam ediyor.

Yeni bir soruşturma, Vans, The North Face, Timberland, Skechers, Guess ve Tommy Hilfiger gibi büyük ABD ve Avrupa ayakkabı markalarının, önlemeye yönelik uluslararası yasalara rağmen Çin’deki Uygur zorla çalıştırmasıyla dolaylı olarak bağlantılı olabileceğine dair yeni endişeler doğurdu.

Pulitzer Center iş birliğiyle Araştırmacı Gazetecilik Bürosu’nun (TBIJ) bulgularına göre, Uygurlar, Kazaklar ve Kırgız işçiler Doğu Türkistan’dan Çin’in Fujian eyaletindeki ayakkabı fabrikalarına zorla nakledildi. Yalnızca eyaletin Jinjiang şehri, dünya çapında üretilen her beş spor ayakkabından birini üretiyor.

Skechers, Guess ve Tommy Hilfiger’a tedarik sağlayan Baoshu Shoes adlı tesisin yanı sıra Tayvan merkezli Fulgent Sun Group’a ait Sunshine Footwear, Nike, Vans, La Sportiva ve Jack Wolfskin için üretim yaptı. Çin devlet medyası, Sunshine’ın işgücü transfer programlarıyla olan iş birliğini on yılı aşkın süredir açıkça belgeliyor.

Uygur işçilerin 2021’den sonra da fabrikada kaldığına dair kanıtlara rağmen, Fulgent Sun ABD makamlarına Doğu Türkistan kökenli tüm işçilerin o yılın sonunda “gönüllü olarak ayrıldığını” söyledi. Ancak TBIJ’nin incelediği ticari veriler ve coğrafi etiketli sosyal medya videoları, Uygurların 2023’e kadar hâlâ orada çalıştığını gösteriyor.

2021’de yürürlüğe giren ABD Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası (UFLPA), Doğu Türkistan’dan zorla çalıştırmayla bağlantılı ithalatı yasaklıyor. Ancak araştırmacılar, Fulgent Sun’un Fujian’daki fabrikasından ABD’ye doğrudan yapılan ihracatın 2023 sonunda azaldığını, ancak hammadde ve ayakkabı parçalarının şirketin Vietnam’daki tesislerine yönlendirildiğini ortaya çıkardı. Buradan üretilen ayakkabılar ABD pazarına ulaşmaya devam ediyor.

Vietnam’daki tesisler, VF Corporation markaları olan Vans, The North Face ve Timberland’in yanı sıra On Running ve Jack Wolfskin’e de tedarik sağlıyor. VF Corporation, 2024’te Fujian’daki tesisle doğrudan iş ilişkisini sonlandırdığını kabul etse de, Vietnam’daki Fulgent Sun’a olan bağımlılığını savundu. Başta Çin’deki fabrikanın ayakkabı parçası sevk ettiğini reddeden şirket, daha sonra bunu kabul etti ancak bu parçaların kendi ürünlerinde kullanılmadığını iddia etti.

Diğer markalar ise neredeyse hiç şeffaflık göstermedi. La Sportiva yorum yapmayı reddetti, Guess, Tommy Hilfiger ve Anta yanıt vermedi. Skechers ise gazetecileri kurumsal sosyal sorumluluk beyanlarına yönlendirdi.

İnsan hakları savunucuları, bu bulguların küresel markaların karmaşık tedarik zinciri yapılarından faydalanarak UFLPA kapsamında hesap vermekten kaçınabileceğini, buna karşın Uygur ve diğer Türk işçilerin zorla işgücü transferlerine maruz kalmaya devam ettiğini ortaya koyduğunu söylüyor.